Blog Kinh Phật

Bài kệ 27

Ái dục ý vi điền                              愛  欲  意  為  田

Dâm oán si vi chủng                      婬  怨  癡  為  種

Cố thí độ thế giả                             故  施  度  世  者

Đắc phước vô hữu lượng              得  福  無  有  量

Tâm tham dục là ruộng đất, tham sân si là hạt giống, đối với người có khả năng bố thí và độ đời thì những phước đức thu hoạch được không thể đo lường.

Ái dục ý vi điền: Điền là ruộng. Tâm ái dục là một thửa ruộng,

Dâm oán si vi chủng: trong thửa ruộng đó, mình gieo hạt giống tham, sân và si. Chủng là  hạt giống. Dâm là tham dục, oán là sự giận hờn, si là sự u mê. Ái dục, oán hờn, si mê, ba loại hạt giống đó mình đã gieo vào trong miếng đất của tâm ý.

Cố độ thí độ giả: Cho nên những người biết thực tập bố thí và độ đời,

Đắc phước vô hữu lượng: phước đức không thể nào đong được. Đắc phước là phước đức thu hoạch được.

Trong bản tiếng Pali, phước là thu hoạch lớn (maha-phala), great harvest. Phala là hoa trái. Những người biết thực tập bố thí và độ đời thì gặt hái được những hoa trái không thể đo lường.

Chúng ta có thể tập hợp hai bài kệ 26 và 27 thành một bài kệ cho sát với bài kệ thứ 356 trong Dhammapada tạng Pali:

Ngu dĩ tham tự phược                   愚  以  貪  自  縛

Bất cầu độ bỉ ngạn                          不  求  度  彼  岸

Ái dục ý vi điền                              愛  欲  意  為  田

Dâm oán si vi chủng                      婬  怨  癡  為  種

Tham vi bại xứ cố                           貪  為  敗  處  故

Hại nhân diệc tự hại                      害  人  亦  自  害

Cố thí độ thế giả                             故  施  度  世  者

Đắc phước vô hữu lượng              得  福  無  有  量

Người u mê thường lấy sợi dây tham dục để tự trói mình, người ấy chưa có ước mong vượt sang bờ bên kia. Tâm tham dục là ruộng đất, tham sân si là hạt giống. Cái tham dục đó gây bại hoại cho mình và cho người khác. Trái lại, đối với người có khả năng bố thí và độ đời thì những phước đức thu hoạch được không thể đo lường.

Bài kệ 28

Bạn thiểu nhi hóa đa                      伴  少  而  貨  多 

Thương nhân truật dịch cụ           商  人  怵  惕  懼

Thị dục tặc hại mạng                     嗜  欲  賊  害  命

Cố tuệ bất tham dục                       故  慧  不  貪  欲

Người đồng hành thì ít, hàng hóa chuyên chở thì nhiều, kẻ thương nhân lâm vào trạng thái lo lắng, kinh sợ. Biết rằng cái đam mê dục lạc là tên giặc có thể làm tổn hại thân mạng của mình, bậc trí giả không còn chạy theo tham dục.

Bạn thiểu nhi hóa đa: Bạn là người đồng hành. Người đồng hành thì ít, mà hàng hóa thì nhiều. Đây là những người đi buôn, đi qua những khu rừng vắng hay những sa mạc rất nguy hiểm. Họ có thể bị cướp và mất mạng như chơi.

Đi buôn rất nguy hiểm! Nếu mình chở hàng hóa nhiều mà số lượng người cùng đi với mình ít thì có thể bị cướp chặn đường lấy hàng hóa và giết mình.

Thương nhân truật dịch cụ: Thương nhân là người đi buôn. Truật là sợ hãi. Dịch là kinh hoàng. Cụ là sợ.

Hàng hóa thì nhiều mà người đồng hành thì ít, người thương nhân lâm vào hoàn cảnh hoảng sợ, kinh hoàng.

Thị dục tặc hại mạng: Thị là ham thích, tham đắm. Ham thích ái dục là những tên cướp làm hại tính mạng của mình. Đó là những tên cướp chặn đường lấy đồ và giết hại thương gia, cho nên mình phải sợ những tên giặc đó. Những tên giặc đó là ai? Những tên giặc đó, tên của nó là ái dục. Sự ham thích ái dục là những tên giặc chặn đường ám hại mình.

Cố tuệ bất tham dục: Cho nên những người có tuệ giác không vướng vào tham dục.

Trong bản tiếng Pali nói: Mình sợ hãi giống như một con thỏ sợ bị người ta bắt.

Đây là bài pháp thoại Thiền Sư giảng vào ngày 23 tháng 5 dương lịch năm 2010, tại thiền đường Trăng Rằm, chùa Từ Nghiêm, xóm Mới.

Hôm nay chúng ta học những bài kệ cuối của kinh Chiếc Lưới Ái Ân.

Bài kệ 29

Tâm khả tức vi dục                        心  可  則  為  欲

Hà tất độc ngũ dục                        何  必  獨  五  欲

Vi khả tuyệt ngũ dục                      違  可  絕  五  欲

Thị nãi vi dũng sĩ                            是  乃  為  勇  士

Năm thứ tham dục phát sinh khi tâm mình cảm thấy có sự khả ý. Phải mau chóng chấm dứt cả năm thứ tham dục, đó mới thật là người dũng sĩ.

Tâm khả tức vi dục: Khả có nghĩa là dễ chịu, ví dụ như khả ái là dễ thương, vừa ý mình. Tâm khả là tâm ưa thích. Nhìn cái vẻ bề ngoài hấp dẫn, lôi cuốn, mình bị đánh lừa và cho nó là khả ý và vướng vào nó. Một khi đã vướng vào rồi, mình sẽ đau khổ vô cùng. Trong kinh có một ví dụ rất dễ hiểu: Có một người rất khát nước, khát tới cháy cổ, người ấy thấy có một cốc nước màu hồng trông rất đẹp, vừa thơm vừa mát, người ấy nghĩ nếu mình được uống cốc nước đó vào thì sẽ dễ chịu vô cùng. Nhưng nhìn kỹ thì thấy có một tờ giấy dán trên cốc: “Nước có thuốc độc, uống vào nếu không chết thì cũng ngất ngư“.  Mình cũng có một chút trí tuệ nên thấy rằng: không nên uống nước này, thứ nước này rất nguy hiểm, nếu uống vào mình có thể chết hoặc ngất ngư. Nhưng vì mình đang khát quá, mà cốc nước kia lại có một bề ngoài rất khả ý nên mình liều nói: “Thôi kệ! Mình cứ uống, có chết thì chết!“ Đó là tâm lý của rất nhiều người. Biết là chết mà vẫn uống. Trong khi đó, mình có thể đi thêm một đoạn nữa để tìm ra được một nguồn nước trong lành, hoặc có thể tìm ra một vài phương pháp giải khát khác, nhưng mình không chịu bởi vì cốc nước đó có một bề ngoài khả ý quá.

Giống như một con cá đang bơi lội trong hồ nước, nó trông thấy một con mồi rất ngon, nó liền lao tới muốn đớp. Một con cá khác khuyên: “Đừng đớp! Trong con mồi đó có lưỡi câu. Nếu ngươi đớp nó, ngươi sẽ lãnh đủ. Chính ta đã từng đớp mồi, từng bị móc họng lên may mà ta rớt xuống". Trong con mồi ngon mắt ấy có một lưỡi câu! Nhưng con cá kia còn trẻ, còn thiếu kinh nghiệm nên nó nói: "Tại sao lại không đớp, nó ngon như vậy cơ mà?“ và nó cắn. Cố nhiên là nó bị lưỡi câu móc lên. Phía trong cái hấp dẫn ẩn chứa một tai nạn, đó là một lưỡi câu. Đối tượng của dục cũng vậy, nó rất hấp dẫn, nhưng ẩn bên trong đó là một lưỡi câu, mình cắn vào thì bị móc họng. Đó gọi là khả ý. Nếu tâm thấy đó là khả ý thì dục mới sinh khởi. Một người có trí tuệ, nhìn vào cốc nước thì nói: “Nước đó uống vào chỉ thấy dễ chịu trong vài phút, rồi sau đó mình sẽ ngất ngư và có thể chết luôn, vậy mình uống làm gì?“ Trí tuệ đó đủ để che chở mình. Sự giải thoát do trí tuệ mà có. Người có trí tuệ thì được cứu thoát bởi trí tuệ của mình. Trong đạo Phật, sự cứu rỗi không do nơi một vị thần linh mà là do trí tuệ. Khi tâm của mình thấy một đối tượng ưa thích, mình bị cái dục kéo theo tức thì.

Hà tất độc ngũ dục: Có năm thứ dục mà những người chạy theo năm thứ dục ấy sẽ khổ ngất ngư, đó là: giàu sang, sắc dục, danh vọng, thức ăn ngon và ngủ nghỉ vô độ. Những thứ ấy mình biết rằng ăn vào thì sẽ đau khổ, nhưng không ăn không chịu nổi. Mình nghĩ cứ ăn đi rồi sau đó tìm thuốc uống sau.

Vi khả tuyệt ngũ dục: Vi là đi ngược lại, tuyệt là chấm dứt. Thấy được sự giả dối của đam mê thì sẽ chấm dứt được đam mê.

Thị nãi vi dũng sĩ: Cái đó mới đích thực là một chàng dũng sĩ.

Người tu là một chiến sĩ, người chiến sĩ ấy tuy hiền nhưng có sức mạnh. Chiến thắng được tham dục là chiến thắng lớn lao nhất. Chiến thắng được ham muốn của mình và đạt tới tự do thì gọi là một người dũng sĩ. Là người tu mình phải trở thành một dũng sĩ và thanh gươm của người dũng sĩ là thanh gươm trí tuệ, lưỡi gươm cắt phăng mọi phiền não và tham dục.

Trong mỗi người cũng có một nhà tu sĩ. Dù là trai hay gái, dù già hay trẻ đều có trong mình một nhà tu sĩ muốn tu tập để trở thành người tốt. Đó là Phật tính. Ai cũng muốn tu để trở thành người hiền, nhưng sở dĩ không tu được là vì không có điều kiện, chứ không phải vì mình không muốn tu. Và trong mỗi người cũng đều có một nhà nghệ sĩ có khả năng thưởng thức những cái hay, cái đẹp. Con người nghệ sĩ trong ta chưa bao giờ chết. Khi mình ngồi ngắm một buổi bình minh sáng đẹp, đó là người nghệ sĩ trong ta đang hành động. Trong mỗi chúng ta đều phải có một người chiến sĩ. Muốn chiến thắng, trước hết là chiến thắng những yếu kém và khổ đau của mình. Người chiến sĩ đi đôi với người tu sĩ; người chiến sĩ đi đôi với người nghệ sĩ. Mình phải cho người chiến sĩ trong mình một cơ hội. Thanh gươm của người chiến sĩ là thanh gươm trí tuệ cắt đứt được hết mọi phiền não.

Này gươm trí tuệ mài đây

Bao nhiêu phiền não cắt ngay cho rồi

Không đợi tới ngày mai, mình phải cắt đứt phiền não ngay ngày hôm nay, để không bị dây dưa, bị trói buộc vào tình trạng hệ lụy. Con người chiến sĩ trong mình rất muốn vượt thoát, con người tu sĩ trong mình rất muốn vươn lên; nhưng mình cứ để tình trạng đó kéo dài chưa chấm dứt được. Người chiến sĩ trong ta chưa hành động, chưa có quyết tâm cao nên người tu sĩ trong ta vẫn còn bị giam cầm. Người chiến sĩ phải tranh đấu để giải phóng cho người tu sĩ trong mình. Chuyện này cần phải làm ngay trong giây phút hiện tại. Không đợi tới chiều, mà là ngay bây giờ, ta phải quyết tâm không đi theo con đường đó nữa. Ta đã bị thói quen nghiện ngập, rượu chè, ma túy hay sắc dục kéo đi từ bao nhiêu năm tháng. Ta không muốn kéo dài nữa, ta phải lấy thanh gươm trí tuệ cắt đứt chúng ngay bây giờ. Đó là tiếng nói của chàng dũng sĩ trong ta. Phải cho chàng dũng sĩ một cơ hội, phải để chàng dũng sĩ rút gươm ra ngay trong giây phút hiện tại.

Trong nhà thiền có câu dục an đắc an (muốn bình an thì được bình an). Nhưng sao mình muốn có sự bình an trong lòng mà lại chưa có bình an? Tôi muốn được giải thoát, được thảnh thơi, tôi muốn không còn bị lệ thuộc vào nó, tôi muốn không còn bị nô lệ vào nó. Nó có thể là đối tượng của ái dục, là ma túy hay rượu. Nó là những sợi dây ràng buộc tôi từ lâu mà tôi không thoát ra được, cho nên tôi khao khát tự do, tôi mong muốn an bình. Vấn đề là mình có muốn thực sự hay không, và ước muốn có đủ mạnh hay chưa. Chìa khóa ở chỗ là mình có ước muốn thật sự, muốn 100% hay trên nữa, thì mới thành công; nếu chỉ mới muốn 90% thì cũng chưa được.

Cái muốn là một loại thực phẩm, gọi là tư niệm thực. Đó là một nguồn năng lượng rất lớn. Hễ khi mình đã muốn thì chắc chắn mình sẽ đi về hướng đó, nếu chưa đi được về hướng đó là tại vì mình muốn còn hơi ít. Mình muốn sự trị liệu, sự thảnh thơi. Mình phải muốn rất nhiều, muốn cho đến độ nếu không làm được thì thà là mình chết còn hơn. Cũng như khi mình muốn đi xuất gia, không đi xuất gia thì mình chịu không nổi. Phải muốn trên 100% thì mới đi xuất gia, chỉ muốn 99% là hỏng; phải muốn 110% là ít nhất, thì mới được cho xuất gia.

Trong trạng huống bị hệ lụy, bị vương vấn, mất tự do và mình muốn thoát ra. Nhưng cái muốn đó có lớn đủ hay không? Nếu cái muốn đủ lớn thì mình sẽ thoát ra được, ngược lại nếu cái muốn chưa đủ lớn thì mình sẽ còn lặn lội trong đó không biết bao giờ mới ra. Chìa khóa là do mình có muốn hay không. Cái muốn đó từ sự tỉnh thức mà có. Tại sao có sự tỉnh thức? Tại vì mình đã đau khổ lâu ngày, mình đã chán, mình không muốn tiếp tục như vậy một ngày nào nữa. Đó là sự tỉnh thức, đạo Phật là đạo tỉnh thức. Bắt đầu từ sự tỉnh thức đó mình muốn thoát ra. Cái muốn rất quan trọng, gọi là Bồ đề tâm (the mind of enlightenment). Một khi năng lượng của Bồ đề tâm đủ mạnh, nó đủ sức đẩy mình lên một hỏa tiễn vượt không gian, thoát khỏi bầu khí quyển của địa cầu bay lên tới mặt trăng. Đó là nhờ một nguồn năng lượng rất lớn gọi là cái muốn, là Tâm bồ đề. Khi đã có Tâm bồ đề, mình phải làm cho Tâm bồ đề kiên cố, làm cho nó còn hoài để làm nguồn năng lượng cho mình. Vì vậy mình cần có tăng thân, tăng thân là chỗ cho mình nương tựa. Mình đã có giác ngộ, có cái muốn, nhưng mình cần sự yểm trợ của một đoàn thể để mình có thể thành công. Mình cần phải tìm một khung cảnh thích hợp để nuôi dưỡng cái muốn, làm cho cái muốn đó càng ngày càng lớn. Trong đạo Bụt có sự thực tập gọi là “Nương tựa Tăng” (I take refuge in the Sangha).

Ở Tây phương có tổ chức gọi là “Anonymus” để giúp những người nghiện rượu, đó là một tăng thân. Người ta biết một mình họ sẽ không thoát được. Phải có một đoàn thể yểm trợ, thực tập chung thì người ta mới thoát được. Đó gọi là tăng thân. Trên thế giới có những hoàn cảnh rất tiêu cực mà mình cứ ở trong đó thì mình sẽ bị kéo theo. Mình phải tìm một hoàn cảnh tích cực, một hoàn cảnh thuận lợi trong đó mình nuôi dưỡng được cái muốn để có thể thoát ra. Trong đạo Phật nói rất rõ: Nếu muốn thành công thì phải nương tựa vào tăng thân, đó là quy y Tăng. Quy y Tăng không phải là vấn đề tín ngưỡng, mà là vấn đề hành động. Chúng ta phải thật sự ở trong một cộng đồng giúp cho chúng ta đi tới. Phải bám víu vào cộng đồng đó, phải đặt hết thân mạng của mình vào trong cộng đồng đó để nó đưa mình đi, giống như mình đặt mình trong chiếc thuyền để nó đưa mình đi. Tăng thân là một chiếc thuyền, không có thuyền thì mình sẽ chìm xuống biển. Tăng thân là một chiếc thuyền tại, và mọi người trong tăng thân đều thực tập. Tăng thân nâng đỡ, soi sáng và chuyên chở mình đi. Muốn thoát mình phải nương vào tăng thân và mình phải có cái muốn. (If you want peace, you have peace right away. If you want healing, you have healing right away.) Khi có sự giác ngộ và có cái muốn thì sự trị liệu đã bắt đầu. Muốn sự trị liệu được tiếp tục mình phải ở trong một hoàn cảnh thuận lợi. Mình là một anh hùng, nhưng một anh hùng cũng cần một tăng thân để tiếp tục làm anh hùng, nếu không thì chỉ là một anh hùng trong chốc lát.

Khi đã tìm ra con đường, tìm ra tăng thân thì tự nhiên mình có bình an. Cái an đó bắt đầu phát triển, lớn lên và mình có cảm giác thoải mái. Mình đã tìm ra mình, mình đã tìm ra con đường của mình. Khi đã đặt mình vào trong tăng thân và được tăng thân chuyên chở thì mình có an. Nếu trong lòng mình còn do dự, không biết nên đi tới hay đi lui, sang trái hay sang phải thì mình nên biết con đường của mình là phải bám lấy tăng thân. Khi đã tìm thấy sự thoải mái, an lạc trong tăng thân thì mình đúng là một chàng dũng sĩ. Nếu mình còn chân trong chân ngoài, còn muốn rời tăng thân để đi nhập thất một mình thì là hỏng, vì mình chưa có được sự thoải mái trong tăng thân. Có được sự thoải mái trong tăng thân, mình sẽ không còn tâm niệm đó nữa.